8.Sınıf Elektrik Yükleri ve Elektriklenme Konu Anlatımı

Bazı zamanlar yolculuk yaptıktan sonra arabadan inerken kapıya dokunduğumuzda bir acı hissetmemiz, özellikle kış aylarında kazağımızı çıkarırken minik kıvılcımların oluşması ve çıtırtıların duyulması, televizyon ekranın kollarımızdaki kılları çekmesi “elektrik yüklerinin” yani durgun elektriğin etkileridir. Çeşitli sebeplerden dolayı elektrik yüklerinin bir cisimden başka bir cisme geçerek birikmesine elektriklenme denir. Elektriklenme, itme ya da çekme şeklinde gerçekleşen etkileşimlerdir.

Maddeler arasında gerçekleşen yük alışverişi anlamına gelen elektriklenmenin kaynağı atomlarda yer alan yüklerdir. Atomun çekirdeğinde (+) yüklü proton ve çekirdeğin etrafındaki yörüngelerde dolaşan (-) yüklü elektronların olduğunu daha önceki derslerimizde öğrenmiştik. Cisimler atomun çevresinde bulunan negatif (-) yükleri alarak ya da vererek elektrik yükü ile yüklenirler.

–Bir cisim üzerindeki pozitif (+) yük sayısı, negatif (-) yük sayısında fazla ise bu cisme pozitif (+) yüklü cisim denir.

–Bir cisim üzerindeki negatif (-) yük sayısı, pozitif (+) yük sayısında fazla ise bu cisme negatif (-) yüklü cisim denir.

–Bir cisim üzerindeki pozitif (+) yük sayısı ile negatif (-) yük sayısı birbirine eşit ise bu cisme nötr cisim denir.

Bir cismin elektrikle yüklenmesi sürtünme, dokunma ve etki ile elektriklenme olmak üzere üç farklı şekilde gerçekleşir.

1. Sürtünme ile Elektriklenme

Saçlarımıza sürttüğümüz tarak ve balon ile küçük kağıt parçacıklarını çekebilir, hatta saçlarımızın diken diken olmasını sağlayabiliriz. Bu durum saçlarımızın ve saçlarımıza sürttüğümüz taraf ve balonun elektriklendiğini göstermektedir.

İki maddenin birbirine sürtünmesi sonucu aralarında gerçekleşen yük alışverişine sürtünme yolu ile elektriklenme denir.

2. Dokunma (Temas) ile Elektriklenme

Dokunma ile elektriklenme, birbirine temas ettirilen iki ya da daha fazla cisim arasında yük alışverişi olur. Cisimler arasındaki yük alışverişi, yük dengesi sağlanıncaya kadar devam eder. Bu durumda dokunma ile elektriklenme denir.

3. Etki (Tesir) ile Elektriklenme

Etki ya da tesir ile elektriklenme, yüklü bir cismin başka bir cisme dokundurulmadan sadece elektrik yüklerinin birbirini itmesi ve çekmesinden yararlanılarak yapılan elektriklenme çeşididir.

Bilindiği üzere cisimler üzerinde hareket eden (-) yüklerdir. Üzerinde eşit sayıda pozitif (+) ve negatif (-) yük taşıyan cisimlere nötr cisim denir.

Nötr bir cisme yüklü bir cisim yaklaştırdığımızı düşünelim. Yaklaştırılan cismin yüküne göre, (-) negatif yükler cismin yakınında ya da uzağında birikir. Örneğin, aşağıda verildiği gibi nötr bir cisme pozitif (+) yüklü cisim yaklaştırılırsa çekim etkisinden dolayı negatif (-) yükler cisme yakın uçta birikir. Diğer uçta ise (+) pozitif yükler daha çoğunlukta olacağı için nötr cismin bir yanı (-) negatif diğer yanı (+) pozitif yükle yüklenmiş olur. Bu olaya kutuplanma denir.