8.Sınıf Mevsimlerin Oluşumu Konu Anlatımı

Dünya geoid şeklindedir. Geoid, kürenin kutuplardan basık, ekvatordan şişkin biçimidir.

Dünya, kendi ekseni etrafında dönme hareketi yaparken Güneş etrafında dolanma hareketi yapar.

Dünya’nın Güneş etrafındaki dönme ekseni ile yörünge düzlemi arasında 23° 27′ (23 derece 27 dakika)’lık açı vardır.

Dünya’nın kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru (saat yönü tersi) dönmesi sonucu gece ve gündüz meydana gelir. Ayrıca gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi de yine Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanır.

Dünya kuzey ve güney olmak üzere iki yarım küreden oluşur. Kuzey ve güney yarım kürede Dünyanın güneş ışığını dik alabileceği en uzak noktalara dönence adı verilir. Kuzey yarım kürede yengeç dönencesi, güney yarım kürede oğlak dönencesi bulunur.

Dünya’nın, kendi ekseni etrafında dönme, Güneş’in etrafında ise dolanma hareketi yaptığından söz etmiştik. Dünya’nın Güneş etrafında bir turu 365 gün 6 saat sürer. Bu süreye 1 yıl denir.
Dünya’nın kendi etrafında dönme ekseni eğik-tir. Dünya’nın Güneş etrafında dolanması ve eksen eğikliği mevsimlerin oluşmasını sağlar.

Mevsimlerin oluşması, Dünya’nın eksen eğikliğinden dolayı güneş ışınını dik veya eğik almasının bir sonucudur. Güneş ışığını dik alan bölgelerde yaz, eğik alan bölgelerde ise kış mevsimi yaşanmaktadır. Bu iki durumun arasındaki zamanlarda da ilkbahar ve sonbahar mevsimleri yaşanmaktadır.

Dünya’nın dönme eksenindeki eğiklik, iki yarım kürede aynı zamanda farklı mevsimler yaşanmasına sebep olur.
Dünya’nın Güneş çevresinde dolanması sırasında güneş ışınları bazen kuzey yarım küreye bazen de güney yarım küreye dik gelir. Bu nedenle güney yarım kürede yaz mevsimi yaşanırken kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır. Güney yarım küre kış mevsimini yaşarken kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.

Mevsimlerin başlangıcı olarak dört önemli tarih bulunmaktadır. Bunlar, 21 Haziran-21 Aralık (gün dönümü) ve 21 Mart-23 Eylül (gece-gündüz eşitliği) tarihleridir.

21 Haziranda Dünya (1) konumunda bulunur. Dünya (1) konumundayken güneş ışınları kuzey yarım küreye dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım küre için yaz mevsiminin başlangıcı, güney yarım küre için kış mevsiminin başlangıcıdır. 21 Haziranda kuzey yarım kürede en uzun gündüz, güney yarım kürede en uzun gece yaşanır.

23 Eylülde Dünya (2) konumunda bulunur. Dünya (2) konumundayken güneş ışınları ekvatora dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım küre için sonbaharın başlangıcı, güney yarım küre için ise ilkbaharın başlangıcıdır. 23 Eylülde Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz eşitliği yaşanır.

21 Aralıkta Dünya (3) konumunda bulunur. Dünya (3) konumundayken güneş ışınları güney yarım küreye dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım küre için kış mevsiminin başlangıcı, güney yarım küre için ise yaz mevsiminin başlangıcıdır. 21 Aralıkta kuzey yarım kürede en uzun gece, güney yarım kürede en uzun gündüz yaşanır.

21 Martta Dünya (4) konumunda bulunur. Dünya (4) konumundayken güneş ışınları ekvatora dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım küre için ilkbaharın başlangıcı, güney yarım küre için ise sonbaharın başlangıcıdır. 21 Martta Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz eşitliği yaşanır.

Güneş’ten gelen ısı ve ışık enerjisinin mevsime olan etkisini belirleyen yardımcı faktör yeryüzünün ısıyı soğurma oranıdır. Yeryüzünden olan yansıma miktarı düşük olan alanlar, daha fazla enerji soğuran alanlardır. Çöller Güneş’ten gelen ışınların yaklaşık %25’ini yansıtmaktadır, bu yüksek soğurma oranı nedeniyle çöller fazla ısınmaktadır. Kutuplarda bulunan buz kütleleri ise zaten küçük açılarla gelen Güneş ışınlarını etkin olarak yansıttığı için kutuplar daha soğuk olur.